به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ روز ۲۵ ماه ذی القعده به دحو الارض معروف است. این اصطلاح از آیه ۳۰ سوره نازعات گرفته شده. جایی که خداوند می فرماید « وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِکَ دَحاها» کلمه دحا از دحو به معنى گستردن است. دحوالارض روزی است که خداوند به کره زمین حیات بخشید. از این روز، کره زمین که سراسر مملو از آب بود، شروع به خشک شدن نمود. روز دحوالارض در روایات و احادیث نیز آمده و در آنها به روز دحوالارض (یعنی بسط و گسترش زمین) اشاره شده است.
طبق احادیث کعبه شریف و بیت الله الحرام اولین مکانی بود که در این روز از زیر آب سر برآورد و سپس بعد از آن یک چهارم زمین به صورت خشکی در آمد.
بیستوپنجم ذی القعده، مصادف با روز دَحوُالاَرض است؛ یکی از آن چهار روزی است که در تمام سال به برتری و مزیت روزه گرفتن ممتاز است و در روایتی آمده: که روزه این روز همانند روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر آمده: که جبران روزۀ هفتاد سال است و هرکه این روز را روزه بگیرد و شب را به عبادت به پایان ببرد، برای او عبادت صد سال نوشته شود و برای روزهدار این روز، هرچه در میان زمین و آسمان است استغفار کند.
و این روزی است که رحمت خدا در آن پخش میشود و برای عبادت و اجتماع برای ذکر خدا در این روز پاداش بسیاری است و برای این روز جز روزه و عبادت و ذکر خدا و غسل دو عمل دیگر وارد است:
اعمال شب و روز دحوالارض
اوّل:
نمازی که در کتابهای علمای شیعه از اهل قم روایت شده و آن دو رکعت است در وقت بالا آمدن آفتاب تا پیش از گذشتن از وقت ظهر، در هر رکعت پس از سوره «حمد» «پنج مرتبه» سوره «وَ الشَّمس» خوانده شود و پس از سلام بگوید:
لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.
هیچ نیرو و توانی نیست جز به خدای بلندمرتبه بزرگ.
آنگاه دعا کند و بخواند:
یَا مُقِیلَ الْعَثَراتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی، یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی، یَا سامِعَ الْأَصْواتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَارْحَمْنِی وَتَجاوَزْ عَنْ سَیِّئاتِی وَمَا عِنْدِی یَا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکْرامِ.
ای نادیدهگیرنده لغزشها، لغزشم را نادیدهگیر، ای اجابت کننده دعاها، دعایم را اجابت کن، ای شنوای صداها، صدایم را بشنو به من رحم کن و از بدیهایم و آنچه نزد من است درگذر، ای صاحب بزرگی و رأفت و محبت.
دوّم:
خواندن دعایی که شیخ در کتاب «مصباح» فرموده: خواندن آن مستحب است:
اللّٰهُمَّ داحِیَ الکَعْبَةِ، وَفالِقَ الْحَبَّةِ، وَصارِفَ اللَّزْبَةِ، وَکاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ، أَسْأَلُکَ فِی هٰذَا الْیَوْمِ مِنْ أَیَّامِکَ الَّتِی أَعْظَمْتَ حَقَّها، وَأَقْدَمْتَ سَبْقَها، وَجَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤْمِنِینَ وَدِیعَةً، وَ إِلَیْکَ ذَرِیعَةً، وَبِرَحْمَتِکَ الْوَسِیعَةِ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُنْتَجَبِ فِی الْمِیثاقِ الْقَرِیبِ یَوْمَ التَّلاقِ فاتِقِ کُلِّ رَتْقٍ، وَداعٍ إِلیٰ کُلِّ حَقٍّ، وَعَلَیٰ أَهْلِ بَیْتِهِ الْأَطْهارِ، الْهُداةِ الْمَنارِ، دَعائِمِ الْجَبَّارِ، وَ وُلاةِ الْجَنَّةِ وَالنَّارِ، وَأَعْطِنا فِی یَوْمِنا هٰذَا مِنْ عَطائِکَ الْمَخْزُونِ غَیْرَ مَقْطُوعٍ وَلَا مَمْنُوعٍ، تَجْمَعُ لَنا بِهِ التَّوْبَةَ، وَحُسْنَ الْأَوْبَةِ؛
خدایا؛ ای گستراننده کعبه و شکافنده دانه و برگردانندۀ سختی و برطرف کننده هر گرفتاری، از تو میخواهم در این روز از روزهایت که حقّش را بزرگ گرداندی و سبقتش را پیش انداختی و آن را نزد اهل ایمان امانت و بهسوی خود وسیله قرار دادی و به رحمت گستردهات که بر محمّد درود فرستی آن بنده برگزیدهات در پیمان نزدیک، روز دیدار، شکافنده هر امر بسته و دعوت کننده بهحق و بر اهلبیت پاکش، آن راهنمایان و روشنکنندگان راه حق، ستونهای قدرت و متولّیان بهشت و دوزخ و عطا کن به ما از عطای در خزانهات که نه بریده شود و نه منع گردد تا به وسیله آن رجوع و بازگشت خوبی برای ما فراهم نمایی؛
یَا خَیْرَ مَدْعُوٍّ، وَأَکْرَمَ مَرْجُوٍّ، یَا کَفِیُّ یَا وَفِیُّ، یَا مَنْ لُطْفُهُ خَفِیٌّ، الْطُفْ لِی بِلُطْفِکَ، وَأَسْعِدْنِی بِعَفْوِکَ، وَأَیِّدْنِی بِنَصْرِکَ، وَلَا تُنْسِنِی کَرِیمَ ذِکْرِکَ، بِوُلاةِ أَمْرِکَ، وَحَفَظَةِ سِرِّکَ، وَ احْفَظْنِی مِنْ شَوائِبِ الدَّهْرِ إِلیٰ یَوْمِ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ، وَأَشْهِدْنِی أَوْلِیاءَکَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِی، وَحُلُولِ رَمْسِی، وَانْقِطاعِ عَمَلِی، وَانْقِضاءِ أَجَلِی. اللّٰهُمَّ وَاذْکُرْنِی عَلَیٰ طُولِ الْبِلیٰ إِذا حَلَلْتُ بَیْنَ أَطْباقِ الثَّریٰ، وَنَسِیَنِی النَّاسُونَ مِنَ الْوَریٰ، وَأَحْلِلْنِی دارَ الْمُقامَةِ، وَبَوِّئْنِی مَنْزِلَ الْکَرامَةِ؛
ای بهترین خوانده شده و کریمترین امید شده، ای کفایت کننده، ای بخشندۀ کامل، ای آنکه مهربانیاش پنهانی است، به مهربانیات به من مهربانی کن و به گذشتت خوشبختم نما و به یاریات حمایتم کن و از یاد کریمانهات فراموشم مکن بهحق متولیان امرت و نگهبانان رازت و از گرفتاریهای روزگار تا روز قیامت و برانگیخته شدن حفظم کن هنگام بیرون آمدن جانم و فرو رفتن در قبرم و تمام شدن کارم و سپری شدن عمرم، اولیایت را به بالینم حاضر کن، خدایا یادم کن، بر طول پوسیدگی، زمانیکه در میان تودههای خاک فرود آیم و فراموشکنندگان از مردم فراموشم کنند و در خانه اقامت فرودم آر و در منزل کرامت جایم ده؛
وَاجْعَلْنِی مِنْ مُرافِقِی أَوْلِیائِکَ وَأَهْلِ اجْتِبائِکَ وَاصْطِفائِکَ، وَبارِکْ لِی فِی لِقائِکَ، وَارْزُقْنِی حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ بَرِیئاً مِنَ الزَّلَلِ وَسُوءِ الْخَطَلِ. اللّٰهُمَّ وَأَوْرِدْنِی حَوْضَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَاسْقِنِی مِنْهُ مَشْرَباً رَوِیّاً سائِغاً هَنِیئاً لَاأَظْمَأُ بَعْدَهُ، وَلَا أُحَلَّأُ وِرْدَهُ، وَلَا عَنْهُ أُذادُ، وَاجْعَلْهُ لِی خَیْرَ زادٍ، وَأَوْفیٰ مِیعادٍ یَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهادُ. اللّٰهُمَّ وَالْعَنْ جَبابِرَةَ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ وَبِحُقُوقِ أَوْلِیائِکَ الْمُسْتَأْثِرِینَ. اللّٰهُمَّ وَاقْصِمْ دَعائِمَهُمْ، وَأَهْلِکْ أَشْیاعَهُمْ وَعامِلَهُمْ، وَعَجِّلْ مَهالِکَهُمْ، وَاسْلُبْهُمْ مَمالِکَهُمْ، وَضَیِّقْ عَلَیْهِمْ مَسالِکَهُمْ، وَالْعَنْ مُساهِمَهُمْ وَمُشارِکَهُمْ؛
و از دوستان اولیایت و برگزیدگان و خاصان درگاهت قرارم ده و ملاقاتت را بر من مبارک گردان و پیش از فرا رسیدن پایان عمرم حُسن عمل روزیام فرما، درحالیکه پاک از لغزشها و گفتار بیپایه و منطق باشم. خدایا مرا به حوض پیامبرت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) وارد کن و از آن به من بنوشان، نوشاندنی سیراب کننده، روان و گوارا که پس از آن هرگز تشنه نشوم و از ورود به آن طرد نگردم و از آن منع نشوم و آن را قرار ده برایم بهترین توشه و کاملترین وعدهگاه، روزی که گواهان بپا میخیزند. خدایا لعنت کن گردنکشان گذشته و آینده را، هم آنانکه حقوق اولیایت را به ناحق به خود اختصاص دادند. خدایا پایههایشان را بشکن و پیروان و عُمّالشان را نابود ساز، زمینههای هلاکتشان را به زودی فراهم کن و کشورهایشان را از دستشان بگیر و راههایشان را بر آنان تنگ کن و بر آنانکه با آنان سهیم و شریکاند لعنت فرست؛
اللّٰهُمَّ وَعَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِیائِکَ، وَارْدُدْ عَلَیْهِمْ مَظالِمَهُمْ، وَأَظْهِرْ بِالْحَقِّ قائِمَهُمْ، وَاجْعَلْهُ لِدِینِکَ مُنْتَصِراً، وَبِأَمْرِکَ فِی أَعْدائِکَ مُؤْتَمِراً. اللّٰهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِکَةِ النَّصْرِ، وَبِما أَلْقَیْتَ إِلَیْهِ مِنَ الْأَمْرِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، مُنْتَقِماً لَکَ حَتّیٰ تَرْضیٰ، وَیَعُودَ دِینُکَ بِهِ وَعَلَیٰ یَدَیْهِ جَدِیداً غَضّاً، وَیَمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضاً، وَیَرْفُضَ الْباطِلَ رَفْضاً. اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَعَلَیٰ جَمِیعِ آبائِهِ، وَاجْعَلْنا مِنْ صَحْبِهِ وَأُسْرَتِهِ، وَابْعَثْنا فِی کَرَّتِهِ، حَتّیٰ نَکُونَ فِی زَمانِهِ مِنْ أَعْوانِهِ. اللّٰهُمَّ أَدْرِکْ بِنا قِیامَهُ، وَأَشْهِدْنا أَیَّامَهُ وَصَلِّ عَلَیْهِ، وَارْدُدْ إِلَیْنا سَلامَهُ، وَالسَّلامُ عَلَیْهِ وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَکاتُهُ.
خدایا در گشایش کار دوستانت شتاب کن و حقوق تاراجرفته آنان را به آنان بازگردان و قائم آنان را بر پایۀ حق آشکار کن و او را یاریکننده دینت بدار و درباره دشمنانت اطاعتکننده به فرمانت قرار ده. خدایا فرشتگان پیروزی را گرداگرد او بدار و به آن دستوری که در شب قدر به او القا کردی او را انتقامگیرنده خویش قرار ده تا جایی که خشنود شوی و دینت به وسیله او و به دست او بهگونهای نو تازه بازگردد و حق بهطور کامل ناب شود و باطل به صورت همه جانبه به دور افکنده گردد. خدایا بر او و همه پدرانش درود فرست و ما را از همنشینان و خاندانش قرار بده و در زمان بازگشتش ما را برانگیز تا در دوران او در شمار یارانش باشیم. خدایا رسیدن به قیامش را روزی ما کن و در روزگارش ما را حاضر کن و بر او درود فرست و سلام او را به ما برگردان، درود و رحمت خدا و برکاتش بر او باد.
زیارت امام رضا، بهترین اعمال روز دحوالاض
میرداماد (ره) در رساله «اَربعه اَیام» خود، در بیان اعمال روز «دَحوُالاَرض» فرموده است: زیارت امام رضا (علیهالسلام) در این روز برترین کارهای مستحب و مؤکدترین آداب میباشد و همچنین زیارت آن حضرت در روز اول ماه رجب الفرد، در نهایت تأکید بوده و نسبت به آن ترغیب بسیار شده است.
برخی معتقدند همانگونه که زمین در دحو الارض از زیر کعبه گسترش یافت، علوم الهی نیز توسط امام رضا (ع) که عالم آل محمد هستند با مناظراتی که داشتند گسترش پیدا کرده است.
دحوالارض در روایات
علامه طباطبایی روایات دحوالارض را بسیار دانسته و آن را مخالف دلایل علمی ندانسته است. در حدیثی طولانی که حکایت مناظره امام صادق (علیه السلام) با ابن ابی العوجاء است حضرت امام صادق (علیه السلام) از دحوالارض یاد کرده و در تعریف کعبه فرموده اند:
این خانه ای است که خدا خلق خود را توسّط آن بپرستش واداشته تا فرمانبری ایشان را بیازماید و به تعظیم و زیارت آن تشویق کند، خداوند کعبه را مرکز پیغمبران و قبله نمازگزاران ساخته، کعبه شعبه ای است از رضوان خدا و راهی است به آمرزش و غفران او، آن بر استواری کمال و بنیاد عظمت برجا است، خداوند آن را دو هزار سال پیش از دحو زمین آفریده، بنا بر این شایسته تر فردی که باید از آن فرمان برد؛ و از آنچه ممنوع ساخته و بازداشته باز ایستاد همان کسی است که جانها و کالبدها را آفریده است».
گزارش از علی پیراینده